Patrzysz na kontroler PlayStation i widzisz kwadrat, koło, trójkąt i krzyżyk. Wydają się przypadkowe, jak geometryczne symbole wybrane na chybił trafił. Ale prawda jest inna. Za tymi czterema prostymi kształtami kryje się przemyślana filozofia projektu, która miała zmienić sposób, w jaki gracze postrzegają gry wideo. To historia o tym, jak japoński inżynier stworzył nie tylko przyciski, ale ikony kultury pop.
Jedna decyzja, która zmieniła gaming
3 grudnia 1994 roku, gdy Sony wypuściło PlayStation w Japonii, świat gier nie był już taki sam. Nie chodziło tylko o technologię 32-bitową czy CD-ROM-y. Chodziło o coś tak prostego jak przyciski na kontrolerze. Podczas gdy konkurencja używała liter – A, B, C, X, Y, Z – Sony poszło inną drogą. Kwadrat, koło, trójkąt i krzyżyk.
To nie był przypadek. To była rewolucja.
Historia zaczyna się od córki
Ken Kutaragi, ojciec PlayStation, pracował w laboratorium dźwięku Sony, gdy w 1983 roku kupił swojej dwuletniej córce konsolę Nintendo Famicom. Oglądając, jak dziecko gra, zobaczył coś, czego nie dostrzegali inni inżynierowie Sony: ogromny potencjał w grach wideo.
W firmie, która uważała gry za “zabawki” mogące zaszkodzić prestiżowi marki, Kutaragi potajemnie rozpoczął pracę nad chipem dźwiękowym dla Nintendo. Gdy kierownictwo się dowiedziało, było wściekłe. Tylko dzięki wsparciu prezesa Sony, Norio Ohgi, Kutaragi nie stracił pracy.
“Zostaliśmy całą noc, pracując nad projektem konsoli przez kilka nocy z rzędu, bo nasza praca była tak interesująca” – wspominał później Kutaragi. To właśnie ta pasja doprowadziła do powstania PlayStation.
Teiyu Goto i filozofia symboli
Kluczową postacią w historii przycisków PlayStation jest Teiyu Goto, inżynier dźwięku, który dołączył do Sony w 1977 roku. To on był odpowiedzialny za projekt kontrolera i to on wymyślił kombinację trójkąt-koło-krzyżyk-kwadrat.
“Inne firmy gier przypisywały przyciskom litery alfabetu lub kolory. Chcieliśmy czegoś prostego do zapamiętania, dlatego poszliśmy w kierunku ikon lub symboli” – wyjaśniał Goto w wywiadzie dla magazynu Famitsu.
Ale Goto poszedł dalej niż tylko “proste do zapamiętania”. Każdy symbol otrzymał głębsze znaczenie i konkretny kolor:
Trójkąt (zielony) – reprezentuje punkt widzenia. Goto projektował go jako symbol głowy lub kierunku. Pierwotnie miał służyć do resetowania kamery na graczu, co było kluczowe w erze przed analogowymi drążkami.
Kwadrat (różowy) – symbolizuje kartkę papieru. Goto przewidział go do obsługi menu i dokumentów, co czyniło go naturalnym wyborem do nawigacji w interfejsach gier.
Koło (czerwone) – oznacza “tak”, “potwierdź” lub pozytywną odpowiedź. W kulturze japońskiej koło tradycyjnie oznacza zgodę i poprawność.
Krzyżyk (niebieski) – reprezentuje “nie”, “anuluj” lub negatywną odpowiedź. Symbol X od zawsze kojarzył się z błędem, zamknięciem czy wyjściem.
Kolory miały znaczenie
Goto nie tylko nadał znaczenie kształtom, ale też przemyślał ich kolory. “Ludzie myśleli, że te kolory są pomylone, i musiałem przekonać kierownictwo, że to właśnie tego chciałem” – wspominał projektant.
Dlaczego czerwone koło i niebieski krzyżyk? W japońskiej kulturze koło oznacza “tak” – podobnie jak w zachodnich testach, gdzie zaznaczamy prawidłową odpowiedź kółkiem. Krzyżyk naturalnie oznacza “nie” lub “błąd”. Ale gdy PlayStation dotarł na Zachód, te funkcje zostały odwrócone, bo westerni gracze przyzwyczaili się do dolnego przycisku jako głównego.
Wpływ Super Nintendo i strategia różnicowania
Projekt kontrolera PlayStation nie powstał w próżni. Goto bazował na układzie z kontrolera Super Nintendo, ale chciał stworzyć coś wyjątkowego. SNES miał przyciski A, B, X, Y. PlayStation otrzymał kształty.
“Chcieliśmy coś prostego do zapamiętania, dlatego poszliśmy w kierunku ikon lub symboli” – wyjaśniał Goto. Symbole miały jeszcze jedną zaletę: były uniwersalne. Nie trzeba było ich tłumaczyć na różne języki czy dostosowywać do różnych alfabetów.
Ironią losu jest to, że gdy Xbox wszedł na rynek w 2001 roku, naśladował układ PlayStation z dwoma analogowymi drążkami i przyciskami typu trigger, dając graczom znane odczucia.
Obsesja na punkcie perfekcji
Ken Kutaragi osobiście nadzorował każdy aspekt rozwoju kontrolera. “W trakcie rozwoju symulowaliśmy każdą możliwą sytuację z gamepadem. Wyobrażaliśmy sobie, jak to by było, gdyby trzeba było ciągle odkładać pada podczas mapowania gry, lub granie leżąc na podłodze, i wiele innych przypadków” – wspominał.
Po przeanalizowaniu różnych scenariuszy użycia, zespół musiał zdecydować o wadze przycisków i samego kontrolera. “Dostosowywaliśmy wagi gram po gramie, aż w końcu znaleźliśmy właściwą równowagę. Prawdopodobnie spędziliśmy tyle samo czasu na rozwoju joypada, co na korpusie maszyny” – mówił Kutaragi.
Prezydent Sony, Norio Ohga, osobiście interesował się rozwojem kontrolera i mocno wspierał finalną wersję. Ten poziom zaangażowania na najwyższym szczeblu pokazuje, jak poważnie Sony podchodziło do każdego detalu PlayStation.
Ewolucja znaczeń
Z czasem pierwotne znaczenia przycisków ewoluowały. Trójkąt przestał służyć głównie do resetowania kamery, gdy analogowe drążki stały się standardem. Dziś częściej służy do zmiany broni czy przedmiotów. Kwadrat nadal często obsługuje menu, ale jego funkcje się rozszerzyły.
Najbardziej trwałe okazały się koło i krzyżyk jako przyciski decyzyjne, choć ich funkcje różnią się między regionami. Japonia zachowała oryginalny system (koło = tak, krzyżyk = nie), podczas gdy Zachód go odwrócił. Dopiero PS5 ujednolicił system globalnie, przyjmując zachodni standard.
Marketingowa geniusz symboli
Symbole PlayStation stały się jedną z najrozpoznawalniejszych ikon marki w historii gier. Gdy widzisz te cztery kształty razem, natychmiast myślisz o PlayStation. “Gdy używane są razem, symbole są natychmiast kojarzone z marką PlayStation. Nie można tego powiedzieć o A, B i C” – zauważał jeden z komentatorów branży.
To marketingowa przewaga, której nie oferują litery. Microsoft może używać A, B, X, Y, ale nie są to symbole wyłącznie ich marki. Nintendo ma A, B, X, Y, ale to nie definiuje ich tożsamości. PlayStation ma swoje unikalne symbole, które stały się ikonami kultury pop.
Techniczne wyzwania i kompromisy
Przejście na symbole nie było łatwe. Programiści musieli nauczyć się nowego języka odniesień. Zamiast powiedzieć “naciśnij A”, musieli mówić “naciśnij kwadrat”. Gracze musieli zapamiętać nowe kombinacje.
Ale symbole miały jedną wielką zaletę: były intuicyjne. Trójkąt na górze wyglądał jak strzałka w górę. Krzyżyk na dole sugerował akcję lub negację. Te wizualne wskazówki pomagały graczom szybciej się uczyć.
Globalne dziedzictwo
Dzisiaj, ponad 30 lat po wprowadzeniu PlayStation, symbole te pozostają niezmienione. Od PS1 do PS5, przez PSP i PS Vita – te cztery kształty przeszły przez wszystkie generacje. To testament ich doskonałego projektu.
Symbole PlayStation to więcej niż przyciski – to część DNA marki. Gdy Sony projektowało DualSense dla PS5, mogło zmienić wszystko. Zamiast tego zachowało to, co działa. Symbole pozostały, zyskując tylko nowe funkcje dzięki haptic feedback i adaptive triggers.
Lekcja na przyszłość
Historia przycisków PlayStation pokazuje, że najlepsze rozwiązania projektowe to te, które łączą funkcjonalność z filozofią. Goto nie zadowolił się przypadkowymi symbolami. Stworzył system znaczeń, który miał sens w kontekście gier.
“Każdy symbol miał znaczenie i kolor” – to proste stwierdzenie Goto zawiera głęboką prawdę o dobrym projekcie. Najlepsze ikony to nie tylko ładne obrazki, ale nośniki znaczeń i emocji.
Gdy następnym razem weźmiesz kontroler PlayStation do ręki, pamiętaj: trzymasz w dłoniach nie tylko gamepad, ale kawałek historii projektowej. Te cztery proste kształty to efekt przemyślanej filozofii, perfekcyjnego wykonania i 30 lat ewolucji.
Trójkąt, koło, krzyżyk i kwadrat – symbole, które zmieniły gaming na zawsze.
Źródła:
- PlayStation LifeStyle – “Today I Learned: The PlayStation Controller’s ‘Shapes’ Aren’t Meaningless” (https://www.playstationlifestyle.net/2022/09/13/today-i-learned-the-playstation-controllers-shapes-arent-meaningless/)
- Wikipedia – “PlayStation controller” (https://en.wikipedia.org/wiki/PlayStation_controller)
- Technologizer – “Why Playstation Controller Buttons Are Symbols, Not Letters” (https://technologizer.com/2010/08/26/why-playstation-controller-buttons-are-symbols-not-letters/index.html)
- The Mary Sue – “The Meaning of the PlayStation Controller Buttons” (https://www.themarysue.com/playstation-controller-buttons-meaning/)
- TechCrunch – “It Turns Out The Shapes On Playstation Buttons Aren’t Arbitrary After All” (https://techcrunch.com/2010/08/25/it-turns-out-the-shapes-on-playstation-buttons-arent-arbitrary-after-all/)
- 33rd Square – “Demystifying the Meaning Behind the PlayStation’s Iconic Button Symbols” (https://www.33rdsquare.com/what-are-the-symbols-on-playstation-controls/)
- 80.lv – “Here is How PlayStation Controller Buttons Came To Be” (https://80.lv/articles/here-is-how-playstation-controller-buttons-came-to-be)
- The Wired Fish Network – “A Brief History of the Playstation’s Confirm And Cancel Buttons” (https://thewiredfishnetwork.com/2012/02/10/a-brief-history-of-the-playstations-confirm-and-cancel-buttons/)
- PlayStation Museum – “PlayStation History” (https://playstationmuseum.com/history.html)
- The Enlightened Mindset – “Who Invented the PlayStation 1 (PS1)? A Look at Ken Kutaragi” (https://www.lihpao.com/who-invented-ps1/)
- Inspire IP – “Was Invention of PlayStation by Sony Result of an Employee Idea?” (https://inspireip.com/sony-playstation-innovation-employee-ideas/)
- Interactive.org – “Ken Kutaragi, CEO, Cellius” (https://www.interactive.org/special_awards/details.asp?idSpecialAwards=13)
